اندیشه

وقتی گادامر می‌گوید نیروی حقیقی اصول اخلاقی مبتنی بر سنت است و بر دلایل عقلی استوار نیست، رأی و نظرش دلالت دارد بر اینکه امحاء دین در زیست‌جهان انسانی، موجب فروریختن اصول اخلاقی خواهد شد. بنابراین سکولاریسم فلسفی یا ماتریالیسم، نهایتا به جهانی غیراخلاقی (یا جهانی غیراخلاقی‌تر از جهان کنونی) منتهی خواهد شد.

یکی از مهم‌ترین مفاهیم مطرح شده از سوی فوکو "باستان‌شناسی دانش" است. او می‌خواست نشان دهد که دانش بشری، چه در پزشکی، روان‌شناسی، جرم‌شناسی یا جامعه‌شناسی، نتیجهٔ یک ساختار تاریخی و فرهنگی است، نه کشفیات "خالص" و مطلق. 

در سده چهارم پیش از میلاد، ارسطو به‌عنوان یکی از مهم‌ترین متفکران یونان باستان ظهور کرد. آثار فراوان او تأثیر عمیقی بر فلسفه غرب گذاشته است. گفته می‌شود او حدود ۲۰۰ رساله نوشته که تنها ۳۱ اثر از آن‌ها باقی مانده است. در ادامه، هشت مورد از مهم‌ترین آثار باقی‌مانده او را معرفی خواهیم کرد.

ژاک دریدا ما را دعوت می‌کند که همیشه شک کنیم و دوباره بررسی کنیم، معانی را ثابت ندانیم و به تفاوت‌ها توجه کنیم. او نشان می‌دهد که ساختارها، فلسفه‌ها و اصول اخلاقی باید بازتعریف شوند و هیچگاه پاسخ نهایی وجود ندارد؛ مسیر تفکر چیزی نیست جز کشف و بازخوانی. فلسفهٔ دریدا نه تنها ابزار فهم متن، بلکه چالشی دائم برای هر سنت فکری و هر جامعه‌ای است که فکر می‌کند حقیقت را کامل می‌داند.

تکرار نتایج بعد از آزمایش اصلی رادین. تغییرپذیری کمتر ضربان قلب در واکنش به تصاویر آزاردهنده از تأثیر بالای واکنش «ستیز یا گریز» حکایت دارد.

آنچه از هر متفکری باقی می‌مانَد، آثار و نوشتار و گفتار اوست. بنابراین هر اندیشمندی هنگام طرح ایده‌هایش، شاید باید وسواس کافی را دربارۀ بهداشتی بودن نظراتش به لحاظ سیاسی به خرج دهد و همواره این دغدغه را داشته باشد که آنچه می‌گویم یا می‌نویسم، چه مدلولات سیاسی‌ای ممکن است پیدا کند.  

این کتاب آموزه‌های کنفوسیوسی نیکوکاری، درستکاری، نزاکت، خرد و اعتماد را در قالب جملات کوتاه و آهنگین ارائه می‌کند تا کودکان را به سمت خرد و فضیلت سوق دهد.

هگل هم در تبیین رابطه سه‌مرحله‌ای خرد و دین در غرب، دوران پیشا‌سقراطی را مرحله رابطه تنگاتنگ خرد و دین می‌داند و معتقد است، روح قومی مردمان را همین قرابت‌ها تشکیل داده است؛ امری‌که بعدها زوال یافت و در جریان محاکمه سقراط می‌توان تضاد دین و خرد را مشاهده کرد.

«فلسفه تنها یک رشته دانشگاهی نیست؛ آخرین سپر دفاعی ما برای حفظ انسانیت است. بدون آن، عدالت به سودجویی قدرت‌ها تقلیل می‌یابد و چیزی از معنای “انسان بودن” باقی نخواهد ماند.»

انسانی که هیچ زخمی بر تن و جان ندارد، لزوماً انسانی موفق، امن یا آرام نیست؛ گاه نشانهٔ آن است که او هرگز پا از دایرهٔ راحتی بیرون نگذاشته، هرگز «آزموده» نشده و هیچ‌گاه با لبهٔ برندهٔ جهان برخورد نکرده است.

«هنر تراژیک» آفرینشی است که جنبه‌های دردناک و ویرانگر زندگی را به تصویر می‌کشد. نمونه‌ی کلاسیک آن، گونه‌ای از نمایش است به نام «تراژدی».

تجربه نافرجام افلاطون، فیلسوف مشهور یونان باستان، در ایجاد تغییر در دیگران امروز یادآور یکی از رایج‌ترین دام‌های عاطفی است: تلاش برای تغییر دادن کسی که خودش نمی‌خواهد تغییر کند.

در جوامعی که قانون طبیعت را شناخته ­اند، خشکسالی و یا ترسالی سهمگین و سیل زا را بلا نمی ­دانند. قانون طبیعت را می شناسند. اما وقتی بلا می‌شود که انسان به جای تلاش و کوشش برای مواجهه علمی و منطقی بخواهد مشکل را با دعا و نماز حل کند. مثل آنکه کسی بیمار بشود به جای رفتن پیش پزشک بخواهد با دعا خود را خوب کند. دعا و نماز با انجام دادن کار و برخورد علمی با مشکلات و بلایای طبیعی بسیار خوب است.

او یکی از مظاهر اصلی متفکران طرفدار فردگرایی بود. تفکر اگزیستانسیالیسم هم تاثیر بسیاری از او و اندیشه هایش گرفته است.

اورلیوس می‌گوید: «هیچ‌کدام از این‌ها نمی‌توانند لطمه‌ای به من بزنند، زیرا هیچ‌کس نمی‌تواند مرا به سمت کارهای شرم‌آور یا تحقیرآمیز سوق دهد. من نمی‌توانم نسبت به هم‌نوع خود خشمگین باشم یا نسبت به او ابراز تنفر کنم، چرا که ما انسان‌ها همچون پاها، دست‌ها، پلک‌ها و دندان‌های بالایی و پایینی خود برای هم‌زیستی با یکدیگر آفریده شده‌ایم.»

این نقل قول‌ها نه تنها بازتاب دیدگاه‌های عمیق فیلسوفان، دانشمندان، رهبران و نویسندگان بزرگ نسبت به مفهوم خداوند هستند، بلکه به ما کمک می‌کنند تا در میان فشارهای زندگی روزمره، به معنویت و حکمت الهی بازگردیم.

از امپراتوری روم تا ذهن پراضطراب امروز؛ چگونه تفکر رواقی می‌تواند هنوز ما را نجات دهد؟

«آن کس که وظیفه‌اش را فدای مصلحت می‌کند، همچون کسی است که برای گریز از طوفان دکل کشتی را از جای خود درمی‌آورد. شاید لحظه‌ای نجات یابد، اما تا ابد کشتی‌شکسته خواهد بود.»

آیا آرامش گذشته حقیقتی تاریخی بود، یا فقط تصویری دلنشین در آینه‌ی حافظهٔ جمعی ما؟

کنفوسیوس خود را در کمال تواضع این‌گونه توصیف کرده است: «من تنها انتقال‌دهنده هستم و چیزی نمی‌آفرینم. من به پیشینیان وفادارم و آنان را دوست می‌دارم.» و همین انتقالِ خرد کهن باعث شد که کنفوسیوس به آموزگاری جاودانه بدل شود.