.png "عصر ایران")
۱۵ آذر ۱۴۰۴
به روز شده در: ۱۵ آذر ۱۴۰۴ - ۱۱:۳۴
تیم ملی ایران در گروه G جام جهانی ۲۰۲۶ با بلژیک همگروه شد (فیلم) جاز؛ پلی از آفریقا تا نیواورلئان و سراسر جهان
ریشههای جاز به اوایل قرن بیستم در نیواورلئان بازمیگردد. جاز را میتوان فرزند سنتهای موسیقایی آفریقایی و سبک بلوز دانست. بدههنوازی، جاز را از موسیقی کلاسیک و سایر سبکهای ساختارمند متمایز میکند و به آن روح آزادی میبخشد.
عصر ایران؛ نورا جمالی - موسیقی جاز (Jazz)، یا به گویش انگلیسی جَز، سبکی که همواره با آزادی، خلاقیت و بداههنوازی شناخته شده، یکی از تأثیرگذارترین و ماندگارترین جریانهای موسیقایی سدههای بیستم و بیستویکم بوده است. ریشههای جاز به اوایل قرن بیستم در نیواورلئان بازمیگردد؛ شهری که مرکز ملاقات فرهنگهای مختلف و محل تلاقی موسیقیهای آفریقایی، اروپایی و کارائیبی بود.
موسیقی آفریقایی، با ریتمهای پیچیده، تکیه بر ضربهای غیرمتقارن و بداههنوازی، زمینهای را فراهم کرد که نوازندگان با الهام از آن، ریتم و بیان خاص خود را خلق کنند. بلوز، موسیقی فولکلور سیاهپوستان جنوب ایالات متحده، نیز نقش بسیار مهمی در شکلگیری جاز داشت و بسیاری از ملودیها و احساسات اصلی جاز از دل بلوز بیرون آمدند. در واقع، جاز را میتوان فرزند سنتهای موسیقایی آفریقایی و سبک بلوز دانست؛ سبکی که علاوه بر ریتم و هارمونی، بر احساس و بیان شخصی نوازنده تأکید دارد.
یکی از ویژگیهای متمایز موسیقی جاز، بداههنوازی است. بداههنوازی به نوازنده اجازه میدهد تا در لحظه، ملودی و هارمونیهای تازه بسازد و احساسات خود را بیان کند. این ویژگی، جاز را از موسیقی کلاسیک و سایر سبکهای ساختارمند متمایز میکند و به آن روح آزادی میبخشد.
لوئی آرمتسرانگ، ترومپتنواز و خوانندۀ برجسته، و احتمالا سرشناسترین چهره در تاریخ موسیقی جاز (1971-1901)
علاوه بر بداههنوازی، استفاده از «سینکوپِیشن» یا ضربناهمزمانی (یا ناهمزمانیِ ضرب) و «بلو نوتز» یا نتهای آبی (نتهایی که کمی پایینتر از نتهای استاندارد گامهای ماژور و مینور هستند)، جاز را با ریتمی پویا و حالت احساسی غنی مشخص میکند. سینکوپیشن، یعنی تأکید روی ضربهای ضعیف یا فاصلهها و در واقع لغزان و غیرمنتظره کردن ریتم، حس تعلیق و جنبش در موسیقی ایجاد میکند، و نتهای آبی، نتهایی که کمی پایینتر از میزان استاندارد نواخته میشوند، حس غم، دلتنگی یا شور در موسیقی میآورد. این عناصر ترکیبی هستند که باعث میشوند جاز همیشه زنده و پویا به نظر برسد.
جاز از همان ابتدا سبکهای متنوعی را تجربه کرد و به سرعت به شهرهای دیگر آمریکا گسترش یافت. در دهۀ ۱۹۲۰، دوران "راکینگ سوئینگ" یا همان جاز اولیه، با ارکسترهای بزرگ (Big Band) و نوازندگان برجسته مانند لوئی آرمسترانگ و دوک الینگتون شناخته شد.
لوئی آرمسترانگ، با نوازندگی ترومپت و صدای منحصر به فردش، توانست عناصر بداههنوازی را به اوج برساند و جاز را به سبک جهانی تبدیل کند. دوک الینگتون نیز با ارکستر بزرگ خود، ترکیبی از هارمونی پیچیده و ملودیهای جذاب را ارائه داد که پایهای برای سوئینگ شد. این دوران، دوران شکوفایی جاز بود و به عنوان نقطهٔ شروع مسیرهای مختلف این سبک شناخته میشود. در پرانتز باید گفت که واژۀ "سوئینگ" در موسیقی جاز دلالت دارد بر "ریتم تابدار". واژۀ "راکینگ سوئینگ" هم در اشاره به "ریتم تابدارِ کوبنده" به کار میرود.
بیلی هالیدی، خوانندۀ مشهور سبک جاز، که فقط 44 سال عمر کرد. او متولد 1915 بود.
دهههای ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ با ظهور سبک بیباپ (Bebop)، جاز وارد مرحلهای شد که بیشتر بر تکنیک نوازندگی و پیچیدگی هارمونیک تأکید داشت. نوازندگان برجستهای مانند چارلی پارکر و دیزی گیلسپی، ریتمهای پیچیده و ملودیهای سریع و بداههپردازی شده را معرفی کردند. بیباپ، در برابر سوئینگ که بیشتر برای رقص طراحی شده بود، سبکی بود که نوازندگان و شنوندگان را به تمرکز بر جزئیات موسیقی فرا میخواند. در همان دوران، مایلز دیویس با شیوهٔ خاص خود، نوآوریهایی در هارمونی و اجرا ارائه داد که مسیر جاز مدرن را شکل داد. مایلز دیویس بعدها با سبک کول جاز، حس آرامش و فضای گسترده را به موسیقی آورد، سبکی که بر حالتهای لحن، فضا و ملودی متمرکز بود تا بداههنوازی سریع.
در دهههای بعد، جاز به شکلهای متنوع و تلفیقی متعددی توسعه یافت. سبک "جاز آزاد" (Free Jaz) در دهۀ ۱۹۶۰ با نوازندگانی مانند جان کولترِین ظهور کرد و محدودیتهای هارمونیک و ریتمیک را کنار گذاشت تا نوازندگان کاملاً آزادانه به بیان خود بپردازند. تلفیق جاز با موسیقی کلاسیک، موسیقی لاتین و حتی موسیقی راک، باعث شکلگیری سبکهای جدیدی مانند "جاز لاتین" و "جاز فیوژن" شد. جاز فیوژن، ترکیبی از سبک جاز با سبکهای "راک" و "فانک" است و از دهۀ ۱۹۷۰ با نوازندگانی مانند هربی هانکاک و چیک کوریا محبوب شد. این تلفیقها باعث شد جاز تنها یک سبک موسیقی خاص نباشد، بلکه جریان پویای خلاقیت و نوآوری در موسیقی جهانی باشد.
در طول تاریخ، خوانندهها و نوازندگان جاز نقش بسیار مهمی در گسترش و تداوم این سبک داشتهاند؛ تداومی که به نظر میرسد ابدی باشد. علاوه بر لوئی آرمسترانگ و دوک الینگتون، اِللا فیتزجرالد با صدای شفاف و توانایی بداههخوانی، و بیلی هالیدی با حس عاطفی قوی، توانستند "جاز خوانندهمحور" را به اوج برسانند.
اِلا فیتزجرالد، معروف به "بانوی اول آواز"، در دیدار با دونالد ریگان رئیس جمهور آمریکا در دهه 1980
در نسلهای بعدی، نوازندگانی مانند جان کولترین، سونی رولینز، و هربی هانکاک نیز به بداههنوازی و تکنیک بالا، هویت جدیدی بخشیدند. این نوازندگان نه تنها موسیقی جاز را گسترش دادند، بلکه هویتی فرهنگی و اجتماعی برای آن ایجاد کردند و جاز را به سمبل آزادی، خلاقیت و بیان فردی بدل کردند.
وضعیت کنونی جاز در جهان، از زنده بودن این سبک حکایت دارد. موسیقی جاز هنوز در جشنوارههای بینالمللی موسیقی مانند مونترو سوئیس و نیواورلئان حضور پررنگی دارد و نوازندگان جوان با تلفیق آن با هیپهاپ، موسیقی الکترونیک و موسیقی جهانی، جاز را به نسلهای جدید معرفی میکنند.
امروزه سبکهایی مانند جاز الکترونیک، نو جاز و جاز جهانی (World Jazz) نشان میدهند که جاز نه تنها محدود به سبکهای کلاسیک نیست، بلکه هر روز با تغییر زمانه، شکل و رنگ تازهای میگیرد. نوازندگان معاصر، مانند نالا سینِفرو و رابرت گلَسپر، جاز را با صداهای الکترونیک، ریتمهای مدرن و سازهای غیرمتعارف ترکیب میکنند تا تجربهٔ شنیداری جدیدی به مخاطب بدهند.
تلفیق جاز با سایر سبکها، همیشه باعث گسترش دایرهٔ شنوندگان و ایجاد تجربههای نو شده است. جاز و راک، جاز و فانک، جاز و هیپهاپ، و حتی تلفیق با موسیقی کلاسیک و فولکلور، نمونههایی از این خلاقیتاند. این تلفیقها نه تنها به جاز حیات دوباره میدهند، بلکه نشان میدهند که جاز با ساختار انعطافپذیر خود میتواند با هر نوع موسیقی و فرهنگی آمیخته شود و باز هم همان روح آزادی و بداههنوازی را حفظ کند.
دوک الینگتون؛ پیانیست و آهنگساز برحسته در تاریخ موسیقی جاز
در نهایت، موسیقی جاز نمادی از خلاقیت، آزادی بیان و جریان زندهٔ فرهنگ است. از نیواورلئان تا سراسر جهان، جَز همواره به عنوان پلی میان سنت و نوآوری عمل کرده است؛ پلی که به نوازندگان و شنوندگان اجازه میدهد تجربهای همزمان از احساس، تفکر و خلاقیت داشته باشند. این سبک موسیقی، با تاریخچهٔ غنی، نوازندگان برجسته، و مسیر تکاملی متنوع، همچنان در جهان موسیقی زنده و اثرگذار است و آیندهای روشن در برابر خود دارد. جاز نه تنها یک سبک موسیقی، بلکه زبان جهانی خلاقیت و انسانیت است که با تلفیقهای مدرن و بداههنوازی همیشگی، نسلهای آینده را نیز به خود جذب خواهد کرد.
لینک کوتاه: کپی لینک
بهترین کتابهای موسیقی ۲۰۲۵/ از نقد اسپاتیفای تا زندگینامههای اسطورهای نظریه جنجالی یک فیزیکدان درباره آگاهی و زندگی پس از مرگ چرا در سینمای ایران این همه پول هزینه میشود؟ مناظرۀ دو روحانی/ صدا و سیما فعلا در حاشیه/ شاید منتظر گزارش آمنهسادات ذبیحپور مرگ معمار شهیر فرانک گری، استاد ساختارشکنی و خالق موزه گوگنهایم، در ۹۶ سالگی (فیلم) تفکیک آسان آب از نفت با نانومواد مغناطیسی برگشتپذیر نفت روسیه در تیررس تحریم غرب؛ پایان استفاده از نفتکشهای اروپایی چگونه «عامرخان» با یک مسابقه ، مشکل آب هزاران روستا را حل کرد و میلیون ها نفر را به درآمد رساند؟ / مدیران و سلبریتی های ایرانی یاد بگیرند ترکیه و معاملهای در سایه / S-۴۰۰ قربانی میشود؟ ثبتنام حج تمتع ۱۴۰۵ آغاز شد بیتوجهی وزارت صمت به قانون بودجه؛ خودروهای برقی و هیبریدی همچنان در بنبست این خودروها امروز در تهران جریمه میشوند/ مبلغ جریمه کلینیک نیشینا ؛ عجیب ترین ساختمان دندانپزشکی در جهان! (+تصاویر) مینیجیپ برقی فرانسوی به گواهینامه نیاز ندارد! (+عکس) بازار نقره در حال اوجگیری؛ روند صعودی ادامه دارد ؟